NAFDA

UFUGAJI WA NYUKI .

Tokea zama za kale binadamu wamekuwa wakitafuta

asali inayozalishwa na nyuki. Kwa azma hiyo shughuli

yoyote ya ufugaji nyuki ni kuendeleza zaidi ufanisi wa

haya.

Binadamu na nyuki hutegemeana. Kwani kwa upande

wa nyuki badala ya kuwindwa na kuuawa kwa ajili ya

asali yao hutunzwa na kulindwa. Matokeo ya haya

siyo tu kupatikana kwa asali na nta bali pia

kutambuliwa kwa nyuki kama rasilimali muhimu ya

kuhifadhiwa kulindwa na kustawishwa.

Ukusanyaji wa asali na nta ni shughuli ya kijadi katika

karibu bara lote la Afrika. Wafugaji nyuki wa jadi

hutumia mizinga rahisi ambayo njia ya uvunaji asali

huluta maangamizo ya makundi ya nyuki.

Kwa hiyo iko haja ya kubadilisha njia hii kali ya ufugaji

nyuki na kuanzisha ufugaji nyuki mzuri wenye ufanisi

zaidi. Huu ni ufugaji wa kutumia mizinga ya

masanduku yenye viunzi vya juu au masanduku yenye

fremu.

Shughuli yenyewe inaweza ikawa ni mradi wa

kiwango kidogo ambao unaweza kuendeshwa kirahisi.

Nyuki wanasaidia kuchavusha mimea ya asili na ile ya

kilimo na biashara. Mizinga haichukui eneo lolote la

ardhi na haitegemei pembejeo kutoka nchi za nje.

Yeyote anaweza akaanza ufugaji nyuki na familia

nzima ikaweza kushirikishwa. Njia nzuri ya kujifunza

juu ya ufugaji nyuki ni kufanya kwa vitendo.

Mradi wa Usimamizi wa Mazingira Rufiji (MUMARU) UFUGAJI NYUKI

1.0 SIFA ZIFAAZO KWA MAENEO YA

KUFUGIA NYUKI (MANZUKI)

Eneo lifaalo kwa shughuli za ufugaji nyuki ni lazima liwe na

sifa zifuatazo:

(i) Miti, uoto wowote wa asili na mimea mbalimbali

kwa mfano mazao ya chakula na biashara.

(ii) Maji ya kudumu ambayo hutumika kama sehemu

ya chakula cha jamii nzima ya kundi la nyuki. Pia

maji hutumika kwa kurekebisha hali ya hewa ndani

ya mzinga.

(iii) Eneo la shamba la nyuki ni lazima liwe ni salama

kwa mizinga, mazao yake, mifugo, binadamu, na

mahali ambapo maadui wa nyuki hawapo au

wanaweza kudhibitiwa.

(iv) Kivuli cha kadri na kinga ya upepo ili kuwapunguzia

nyuki kazi kubwa ya ubebaji maji kwa ajili ya

kupunguza joto. Inafaa kufugia nyuki ndani ya

nyumba iliyoandaliwa kwa ajili ya ufugaji wa nyuki

(bee-house)

Mawasiliano ya barabara ni muhimu yawepo ili kurahisisha

uhudumiaji wa makundi ya nyuki pamoja na mazao yake

hadi kufikia sokoni.

2.0 MIZINGA YA NYUKI

Makazi ya asili ya nyuki ni:

(i) Mashimo km vichuguu.

(ii) Mapango ya miti.

(iii) Chini ya matawi ya miti.

Baada ya binadamu kuona kazi ya kuwinda viota vya nyuki

inachosha kwa kutembea mwendo mrefu msituni, hatari ya

wanyama wakali ndipo hatimaye nyuki wakatengwa karibu

na sehemu wanazoishi binadamu kwa kuwaandalia

mizinga.

2.1 MIZINGA YA JADI

Mizinga ya jadi ipo ya aina nyingi kwa mfano mizinga ya

magogo, magome, vikapu, vyungu, matete na kadhalika.

Aina ya mizinga inayotumika hutegemeana na mazingira

ya maeneo. Kwa kawaida mizinga ya jadi / asili huwa na

masega yasiyohamishika.

Mradi wa Usimamizi wa Mazingira Rufiji (MUMARU) UFUGAJI NYUKI

2.1.1 MIZINGA YA MAGOME

Mizinga ya magome hutengenezwa kutokana na magome

ya miti ya miombo ya aina mbili:

(i) Mzinga ambao sehemu ya nje huwa upande

wa ndani.

(ii) Mzinga ambao sehemu ya nje huwa nje ya

mzinga.

Ili kutengeneza mzinga wa gome mfugaji huenda msituni

na kutafuta gome lifaalo kwa kutengeneza mzinga.

Apatapo gome lifaalo hukata sehemu ya juu na chini

kuzunguka mti katika urefu anaohitaji. Gome hukatwa

mkato wa wima kwa panga au shoka na baadaye

huimarishwa kwa vigingi tayari kwa kutundikwa juu ya mti

baada ya kuweka chambo.

Picha ya mzinga wa gome na unavyotundikwa

Mradi wa Usimamizi wa Mazingira Rufiji (MUMARU) UFUGAJI NYUKI

2.1.2 MZINGA WA GOGO

Mzinga aina hii hutayarishwa kutokana na gogo la mti

lililoandaliwa kutokana na mahitaji ya mfugaji nyuki. Gogo

hupasuliwa vipande viwili na kuondolewa nyama ya ndani.

Kisha hufunikwa tayari kwa kutundika baada ya kuweka

kivutia nyuki / chambo.

Aina nyingine ya mzinga wa gogo ni gogo lililotobolewa na

kuachwa wazi ndani. Kisha hufunikwa pande zote na

mifuniko ya miti. Mfuniko wa upande mmoja huwekwa

mashimo kwa ajili ya nyuki kutoka na kuingia ndani ya

mzinga.

Picha za mizinga ya magogo na inavyotundikwa

Mradi wa Usimamizi wa Mazingira Rufiji (MUMARU) UFUGAJI NYUKI

2.1.3 MZINGA WA KIBUYU

Mzinga aina hii huandaliwa kutokana na matumizi ya

vibuyu vyenye nafasi ya ndani kubwa (vibuyu vikubwa

vyenye kipenyo cha sentimita 45 au zaidi).

Mlango wa kuingilia na kutoka nyuki na mlango kwa ajili

ya kupakulia asali ni kama picha inavyoovyesha hapa

chini.

Picha ya mzinga wa kibuyu na unavyotundikwa

2.1.4 MZINGA WA CHUNGU

Vyungu pia hutumika kama mzinga kwa ajili ya kufugia

nyuki. Ukubwa wa chungu ndio wingi wa uzalishaji wa

mazao ya nyuki.

Picha ya mzinga wa chungu na unavyotundikwa

Mradi wa Usimamizi wa Mazingira Rufiji (MUMARU) UFUGAJI NYUKI

2.1.5 FAIDA NA HASARA ZA MIZINGA YA KIASILI

(ya jadi)

(i) FAIDA ZA MIZINGA YA KIASILI

(a) Mizinga ya kiasili ni rahisi kutengeneza na

inahitaji mtaji mdogo.

(b) Mizinga ya kiasili haihitaji ufundi mkubwa

kutoka kwa wataalamu.

(c) Mizinga ya aina hii haihitaji mali ghafi

kutoka viwandani.

(ii) HASARA ZA MATUMIZI YA MIZINGA YA JADI

(a) Miti yenye manufaa kiuchumi huharibiwa

kwa kukobolewa na kukatwa.

(b) Uvunaji asali na ukaguzi wa mizinga

(makundi) huwa mgumu na hupoteza muda

mwingi.

(c) Mizinga hasa ya magome hudumu kwa

muda mfupi. Kila ikichakaa mfugaji nyuki

anatumia muda mwingi kuandaa mizinga

mingine mipya.

2.2 MIZINGA YA MASANDUKU

2.2.1 MZINGA WA KATI

Mzinga wa kati ni wenye gharama nafuu na ni rahisi.

Unawawezesha wafugaji nyuki katika nchi za joto

kuwamudu nyuki wao katika njia yenye ufanisi zaidi kuliko

wanapotumia mizinga ya kiasili.

(i) FAIDA NA MATUMIZI YA MZINGA WA KATI

1. Katika utengenezaji vipimo sahihi huhitajika katika

viunzi. Vipimo vingine sio muhimu sana. Mizinga

inaweza kutengenezwa kwa zana rahisi.

2. Ukubwa wa mzinga unaweza ukatofautiana ili uendane

na hali halisi ya eneo la ufugaji.

3. Kila sega hufikiwa bila ya kuondoa masega mengine.

Mbinu hii ya kushughulikia kiunzi kimoja baada ya

kingine husababisha bughudha kidogo kwa kundi la

nyuki.

4. Hakuna uvunaji unaohitajika isipokuwa ule wa masega.

Hivyo mzinga aina hii unaweza kuendeshwa na

wafugaji wasioweza kuinua vitu vizito.

5. Iwapo kuna maadui (wanyama waharibifu) mzinga

unaweza kuning’inizwa kwa waya mbali na ardhi.

6. Aina hii ya mizinga kiuchumi humnufaisha mfugaji

nyuki kupata ongezeko la mazao ya nyuki.